Over "liberaal-conservatieve" politici

De afgelopen jaren zie ik steeds vaker de term 'liberaal-conservatief' gebruikt worden door rechtse politici. Zo beschreef Thierry Baudet zijn Forum voor Democratie (FVD) in 2019 nog als 'liberaal-conservatieve beweging', en hebben hun concurrenten van JA21 een pagina op hun webstek gewijd aan het uitleggen van hun interpretatie van de term. Toch rijst de vraag op of dit frame wel hout snijdt. Ik denk namelijk van niet. Sterker nog: ik geloof dat de term 'conservatief-liberaal' schadelijk is voor de manier waarop veel mensen naar de politiek kijken en dat het een valkuil is voor echte conservatieven. 

Allereerst: LibCon als categorie is grotendeels iets wat is overgenomen uit de Verenigde Staten. Dit merkte ik vooral toen ik, in mijn omgang met mensen die zichzelf beschrijven als LibCon, vroeg wat hun ideologische grondslag was. Van één persoon kreeg ik toen een conservatieve leeslijst doorgestuurd. In plaats van een lijst met boeken van echte conservatieve denkers, zoals bijvoorbeeld Joseph de Maistre, vond ik een lijst met meer dan tien biografieën over Ronald Reagan, verdedigingen van de Amerikaanse 'robber barons', boekjes over feministische hypocrisie en als klap op de vuurpijl het boek God, Guns and Rock 'n Roll van gitarist Ted Nugent. Het enige boek op de lijst wat daadwerkelijk deel uitmaakte van de Europese conservatieve traditie was Edmund Burke's Reflections on the Revolution in France. 

Valt deze Amerikaanse intellectuele traditie dan niet onder de noemer conservatisme? In zekere zin wel. Het Amerikaans conservatisme is er uiteindelijk op uit om de kernwaarden van de VS te behouden. Het verschil met Amerika en Europa is echter, dat Amerika in de kern gebaseerd is op liberale verlichtingswaarden, die conservatieven in Europa stellig verwerpen. Waar Amerikanen beweren dat bepaalde rechten van God gegeven zijn, verwerpen Europese conservatieven het hele concept van deze rechten. En, ook erg belangrijk, Amerikanen geloven dat iedereen Amerikaan kan worden wanneer ze Amerikaanse waarden omarmen. In Europa zijn onze natiestaten gebaseerd op volkeren met een gedeelde afkomst, cultuur en geschiedenis - kortweg op etniciteit. Dit is een fundamenteel andere kijk dan die van de Amerikanen. 

Nederlandse LibCons, onder invloed van deze Amerikaanse denkwijze, dragen op deze manier eerder bij aan de afbrokkeling van onze nationale identiteit, in plaats van haar te beschermen. Nederland heeft als kern namelijk geen rijtje waarden, maar een volk: het Nederlandse volk. Wanneer we Nederlanderschap verbinden aan universele noties als gelijkheid van man en vrouw, antiracisme en andere liberale dwaasheden, slaan we fundamenteel de plank mis. Wanneer de kernwaarden van je land universeel worden, dan ben je net zo post-nationaal bezig als de progressieve zijde. Wanneer je kader zo uitvalt dat een progressieve Egyptenaar 'Nederlandser' kan zijn dan de gemiddelde SGP-stemmer, omdat de Egyptenaar toevallig voor het homohuwelijk is, moeten we ons sterk afvragen of dit kader überhaupt wel nuttig is. 

Wie is Nederlands?

Wat is Nederlanderschap dus volgens LibCons? FVD heeft tussen hun standpunten een concept staan van een wetsvoorstel: de Wet Bescherming Nederlandse Waarden (wet BNW). Deze wet zou scholen, kerken en allerlei instellingen dwingen om zogenaamd 'Fundamentele Nederlandse waarden' uit te dragen. Maar wat zijn dan die fundamentele waarden die iets uniek en authentiek Nederlands maken? Volgens FVD zijn de volgende vijf punten essentieel voor het Nederlanderschap:

1. 1. Wanneer religieuze leefregels conflicteren met de Nederlandse wet, gaat de Nederlandse wet altijd voor.
2. 2. Iedereen heeft het recht te geloven wat hij of zij wil; dus ook het recht om van zijn of haar geloof af te vallen.
3. 3. Iedereen heeft het recht godsdienstige ideeën te bekritiseren, te ridiculiseren, te analyseren en in twijfel te trekken.
4. 4. Alle mensen zijn fundamenteel gelijkwaardig, ongeacht geslacht, ras of seksuele gerichtheid.
5. 5. De partnerkeuze is vrij; uithuwelijking en kindhuwelijken zijn onaanvaardbaar.

Een oppervlakkige lezing van deze punten roept een aantal vragen op:
Ten eerste: Wat maakt dit rijtje 'waarden' uniek aan Nederland? In feite is dit rijtje gewoon een opsomming van enkele liberale kernpunten die je overal in het westen terugziet, namelijk scheiding tussen kerk en staat, gelijkwaardigheid van alle mensen en individuele vrijheid.
Ten tweede: Hoewel deze wet volgens FVD met name gericht is op het bestrijden van intolerante onderdelen van de Islam, zou deze wet ook grote invloed hebben op de conservatieve Christenen in Nederland. Waarom zouden zij zich op deze manier moeten onderwerpen aan liberale dogmatiek, terwijl zij veelal een veel hechtere gemeenschap vormen? Wordt hiermee niet juist een aanzienlijk deel van de oude Nederlandse identiteit de nek omgedraaid?
In het verlengde daarvan: Je zou een sterk argument kunnen maken dat veel van deze conservatieve Christenen een 'Nederlandser' leven leiden dan veel van deze Amerikanofiele liberale druiloren. Als we het hebben over de Nederlandse volksaard, kunnen we ons dan niet veel beter richten op volkscultuur, lokale religie of werkethiek? In tegenstelling tot de universele liberale punten hierboven zijn deze namelijk uniek voor onze landstreken, en kunnen deze daadwerkelijk de basis vormen van een nationale identiteit. 

Wat te doen

Het gevolg van deze kijk is een grote verwarring. De mensen die zich liberaal-conservatief noemen zijn in de meeste gevallen gewoon verkapte liberalen met een hekel aan (vermeende) intolerante religies en traditionalistische levenshoudingen. Tegelijk kampt deze liberaal-conservatieve beweging met een enorm gebrek aan diepgang. En, hoewel politici als Baudet roepen dat ze hun eigen zuil willen stichten is dit gedoemd om te falen zolang men niet op zoek gaat naar die diepgang. Ook is het simpelweg zo dat deze LibCon-zuil fundamenteel niet anders is dan andere liberale verenigingen. Zij stoelen immers op hetzelfde gedachtegoed. Het onderscheid zit hem er alleen in dat de LibCons zich gematigder, of conservatiever voordoen.
Het is belangrijk dat wij als daadwerkelijke conservatieven hier uitdrukkelijk afstand van nemen. Daadwerkelijk conservatisme heeft inmiddels een marginale plek in de samenleving. Hoewel dat aan de ene kant onze slagkracht vermindert, biedt het ons ook een zekere vrijheid in handelen. Wij hoeven ons - in tegenstelling tot deze liberalen - niet anders voor te doen dan we zijn. Daarom denk ik dat wij als conservatieven het beste afstand kunnen nemen van deze LibCons. Als we dit niet doen, lopen we het gevaar om opgeslokt te worden in deze praatpunten. Steeds meer zie je mensen die hopen om groepen als het FVD intern te hervormen, die hopen om de 'beesd' elementen van FVD te vergroten in de vormgeving van de partij. Wanneer we echter kijken naar FVD kan ik alleen niet anders concluderen dat zulke ondernemingen gedoemd zijn om te falen. Dit is omdat FVD in de kern simpelweg gewoon een liberale partij is. 

Wanneer we dus als conservatieven meegaan in deze liberaal-conservatieve praat verraden we slechts onze eigen principes, terwijl we juist standvastig zouden moeten zijn in onze principes. Waar de liberalen streven naar een universeel rijtje waarden van de mensheid, onderkennen wij dat elk volk zijn eigen waarden bezit en dat deze gelijkwaardig en met respect behandeld zouden moeten worden. Waar liberalen geloven dat de maatschappij slechts een verzameling van individuen is, onderkennen wij dat het individu bestaat als organisch onderdeel van zijn gemeenschap. Dit en nog veel meer dingen maakt dat, waar liberalen streven naar onmogelijk te realiseren ideale omstandigheden, conservatieven simpel gezegd de realiteit van het leven accepteren; Mensen zijn gelijkwaardig, niet gelijkaardig. Volkeren net zo. 

Tot besluit: mensen zijn het gelukkigst wanneer ze zichzelf kunnen zijn in een organisch geheel; laat moslims moslims zijn, laat Nederlanders Nederlands blijven. Ieder op de plek die hem toekomt. Het heeft geen zin om mensen allerlei vreemde waarden op te leggen, en veel van de waarden die LibCons uitdragen zijn even on-Nederlands als die van de Islam. Hoe eerder we dus breken met deze praat, hoe beter we onze eigen Nederlandse intellectuele traditie weer tot bloei kunnen laten komen, en kunnen helpen ontwikkelen. De Nederlandse intellectuele traditie is mooi, en verdient het om verder te evolueren. Door goedkope ideeën uit Amerika te importeren doen we haar sterk tekort. 

Door Frederik Fasterade

Beeld: Forum voor Democratie via Wikimedia Commons